Bailarete

Un bailarete é un corpo que pode xirar sobre unha punta sobre a que se sitúa o seu centro gravitatorio de forma perpendicular ao eixo de xiro, equilibrándose sobre un punto grazas á velocidade angular, que permite o desenvolvemento do efecto xiroscópico. Normalmente utilízase como xoguete existindo numerosas formas derivadas da peonza clásica, que se fai xirar coa man, normalmente grazas a un saínte en vertical que permite imprimir a forza angular. Tamén foron utilizadas para xogos de azar e para realizar profecías e outros rituais. De feito, crese que este xogo, de orixe arcaica, está asociado con rituais de adiviñación e interpretación de presaxios en certa época do ano, utilizándose para recrear o movemento dos astros, dando posiblemente como froito á perinola. ^[1] En español realizáronse múltiples derivacións como piuca, repión ou mona.^[2] A súa forma máis estendida é a buxaina (ou peón), polo que ambos os termos utilízanse como sinónimos.^[3] En portugués, tamén se observan múltiples derivacións de pião como pinhão, como é chamado nalgunhas partes do Brasil, como corruptela de pião,^[4] xindire en Maputo, n'teco en Nampula e mbila en Niassa e en Mozambique).^[5] En inglés coñécese como spinning top ou soamente top e en ruso como bолчо́к o юла́. Destaca o seu desenvolvemento no Xapón onde hai máis de mil clases de bailaretes distintas.^[6] En alemán denomínase kreisel.^[7]

Funcionamento[editar | editar a fonte]

O efecto xiroscópico permite que se manteña sobre a súa punta ata que o vector peso (masa · gravidade) termina por tomar unha inclinación con respecto ao eixo provocando unha variación na localización do centro de gravidade. Isto provoca unha variación na traxectoria de xiro que comeza a describir círculos propiciando a caída do bailarete. Deste xeito a caída é directamente proporcional ao mencionado ángulo e ao vector peso, e inversamente proporcional á velocidade de xiro.

Sendo:

g: Vector gravidade.
m: Masa.
c.m.: Centro de masas.
r: Vector distancia entre o centro de masas e o punto de apoio.
L: Vector momento angular da forza.
θ: Ángulo de inclinación da peonza respecto da perpendicular do chan.
Φ: Ángulo percorrido durante o xiro, pertencente ao vector momento angular.
Δ: Variación.

Desta forma, pasado o tempo o rozamento co aire e sobre todo co chan provocan que o xiro váiase debilitando. Entón o centro de gravidade empeza a facerse máis inestable de tal xeito que a peonza comeza a virar non só sobre si mesma senón que describe círculos no terreo posto que vai tombándose, ata que perde por completo o equilibrio e comeza a rodar ata que se para.

Este proceso é común entre as súas múltiples variantes pero calquera dos seus elementos (desenvolvemento do xiro, forma de imprimir a forza angular, punto de apoio, distribución do centro de gravidade, mecanismo de rotación, impresión do rozamiento...) pode variar enormemente.