Ágnes Heller
Ágnes Heller, nada en Budapest o 12 de maio de 1929 e finada en Balatonalmádi o 19 de xullo de 2019,[1] foi unha filósofa húngara, unha das filósofas máis importantes da segunda metade do século XX. Viviu en Nova York.[2]
Traxectoria[editar | editar a fonte]
Ágnes Heller medrou no seo dunha familia xudía de clase media. Na súa adolescencia foi testemuña do holocausto. Durante a segunda guerra mundial utilizou a súa formación xurídica e os seus coñecementos de alemán para axudar as persoas a obteren a documentación necesaria para emigraren da Europa nazi. En 1944, o pai de Heller foi deportado, xunto con outros 450 000 xudeus húngaros, ao campo de concentración de Auschwitz onde morreu antes de que finalizase a guerra. Heller e a súa nai conseguiron evitar a deportación e buscaron refuxio fóra do seu país.
En 1947 comezou a estudar física e química na Universidade de Budapest, pero pronto deixou as ciencias cando escoitou a conferencia do filósofo marxista Gyorgy Lukács sobre as interseccións da filosofía e a cultura. Heller foi a súa discípula primeiro e logo axudante universitaria, ata que ambos foron expulsados da universidade.[3] Formada na filosofía de Kant e Hegel doutorouse en filosofía cunha tese sobre a ética de Nocolay Chernishevsky e en ciencias.
A súa obra pode dividirse entre unha primeira etapa (de 1947 á década dos 70) ligada á influencia de Lukács, da "Escola de Budapest" [1]e o desexo de transformar o réxime soviético nun socialismo xusto;[4] e outra etapa que se estendeu ata a súa morte, dedicada a estudar as institucións e prácticas democráticas.[5]
O ano 1947 foi tamén cando se uniu ao Partido Comunista, do que formou parte en distintas etapas da súa xuventude. Heller apoiou os movementos de apertura no bloque soviético, con posicións de marxismo humanista que foron cualificadas de revisionistas e contrarias á política oficial. Formou parte da chamada Escola de Budapest, encabezada por Lukács, xunto con Ferenc Fehér, G. Markus e M. Vadja.
Participou na Revolución Húngara de 1956 e casou con Ferenc Fehér,[6] con quen militou e escribiu varios libros. Esta Revolución foi o acontecemento político máis importante da súa vida, xa que neste momento viu os efectos das liberdades académicas da teoría crítica marxista como perigosa para toda a estrutura política e social de Hungría. Heller confirmou o levantamento das ideas de Marx que, o que realmente quere dicir, é que a xente teña a autonomía política e a determinación colectiva da vida social.[5]
Foi testemuña da represión que seguiu á Primavera de Praga en Checoslovaquia en 1968 e da morte do seu mestre en 1971, e ademais sufriu persecucións que a obrigaron varias veces a exiliarse.
Lukács, Heller e outros teóricos marxistas críticos xurdidos da Revolución tiñan a convicción de que o marxismo e o socialismo debían ser aplicados ás distintas nacións en distintas formas. Heller foi expulsada do Partido Comunista e despedida da Universidade en 1958 por negarse a acusar a Lukács como colaborador na Revolución. Non foi quen de renovar as súas investigacións ata 1963, cando foi convidada a unirse ao Instituto de Socioloxía da Academia Húngara como investigadora.
Foi profesora de Filosofía na Universidade de Melbourne e da Nova Escola de Filosofía de Investigación Social (New School of Social Research), en Nova York, substituíndo na cátedra a Hannah Arendt nesta última universidade.
Pensamento[editar | editar a fonte]
Da moi ampla obra de Heller, na mellor tradición da filosofía marxista-humanista, crítica das disolucións do pensamento posmoderno, cómpre destacar as súas achegas ao estudo da vida cotiá e ás engrenaxes entre o cotián e a sedimentación histórica.
A vida cotiá fórmase a través das apropiacións que fai o individuo das ferramentas de socialización: a linguaxe, os usos e costumes e os instrumentos culturais. O plano do cotián está marcado por unhas pautas de comunicación básicas na práctica dos intercambios que describen a convivencia, caracterizadas pola espontaneidade, o pragmatismo, a economía de esforzo, a confianza, a xeneralización, a imitación, a satisfacción individual... Xunto a esta esfera de proximidade vital constrúese a vida non cotiá, a sedimentación social do coñecemento, dos valores e da historia. Unha construción dialéctica, onde se obxectivan en termos históricos os nutrientes da vida cotiá.
Heller analiza as retencións na vida cotiá que sobredimensionan o cotián sobre o non cotián, o individual sobre a formación social como instancia transformadora, e fala da alienación da vida cotiá. Prodúcese aquí a degradación cultural dunha sociedade, onde os valores efémeros non só non rexeneran o plano do non cotián, senón que impide que os individuos se enriquezan das esferas superiores do coñecemento. Aquí, cómpre inferir, aparecen como instancias que apancan o cotián, isto é, de alienación da vida diaria, os instrumentos dos medios que se apropian do tempo social. Así, mentres vive unha realidade rica e complexa no plano do non cotián, que se define no paradigma da sociedade do coñecemento, a alienación do cotián leva escenarios empobrecidos, escasamente conectados coa riqueza da obxectivación histórica, que son, á vez, os máis fráxiles e vulnerables á manipulación e a indución de pautas de comportamento no plano individual da vida diaria.
Capitalismo[editar | editar a fonte]
Propón unha visión crítica pero construtiva da democracia liberal. Para Heller o capitalismo nunca existiu realmente, tal e como se considera en xeral. Para ela non é máis que un ideal negativo, o capitalismo puro e libre non existiu nin existirá nunca. Hai un mercado, pero sempre houbo algún tipo de redistribución por parte do Estado.
A intelectual explica por que di que cada home é fillo do seu tempo. Cre que non se pode saltar sobre a modernidade, e esta non queda detrás de nós, senón que nós somos a modernidade; isto implica a necesidade de traballar individualmente sobre tres cuestións: a técnica, onde entran a ciencia e a tecnoloxía, a democracia e o sistema de distribución.
Neste sentido, considerou que o mercado non se pode abolir. É algo que hai que aceptar pero ao que lle hai que poñer freos; e sempre se lle puxeron freos porque senón este destrúe toda identidade e diferenza social e individual. A autora distanciouse aquí do marxismo, pois afirmou que aínda que "Marx fixo unha análise moi profunda sobre as consecuencias do capitalismo que ía destruír o sistema, debe ser abandonada, pois é unha utopía".
Por iso rexeitou a idea dunha "conciencia colectiva" e optou por un "suxeito individual" que fai eleccións constantemente na súa vida cotiá. Tamén di que todo "ismo", en referencia tanto ó marxismo como ó posmodernismo, debe ser abandonado, pois implica descoñecer a decisión individual.
Suxeito colectivo[editar | editar a fonte]
Non hai suxeito colectivo. Heller di que non existe unha conciencia colectiva, que a elección é sempre individual e que non hai eleccións colectivas, porque se son colectivas supón que hai un consenso, cando non o hai. Sostén que ningún "ismo" é bo. Os ismos queren ser a encarnación da verdade; e incluíu entre eles o marxismo: "acostumaba considerarme marxista, pero xa non. Non son nin marxista nin posmarxista, son Ágnes Heller".
Afirmaba que os principios filosóficos non teñen que ver cos "ismos"; son preguntas sobre a vida e quen somos, e non poden estar definidas por ningún "ismo", que é algo secundario. Para ela xa non existen verdadeiros marxistas, Heller consideraba que o único que era verdadeiramente marxista era Lukács.
Filosofía radical[editar | editar a fonte]
Heller di que a filosofía quere saber o que é verdadeiro e o que é bo; porque ama a verdade e o bo. O verdadeiro e o bo son preguntas que caen no ámbito ontolóxico (ser e pensar). A filosofía é buscar aquilo que é o saber polo saber mesmo e nesa mesma medida buscar o bo dese saber. A vantaxe de non saber nada non é máis cá invitación a pensar, a pensar xuntos, a pensar entre todos. O filósofo guía o pensador, condúceo con axuda de argumentos á luz do verdadeiro e do bo.
Fala dunha cima na que todo ser racional pode chegar; neste sentido di que o ser está inmerso no seu propio mundo no cal cada quen ten a súa propia idea e pode esa idea ser descifrada dentro dunha totalidade.
A unidade do verdadeiro e bo consiste no deber ser.
Heller desde a xuventude comeza a detallar o problema do positivo na relixión cristiá. Esta positividade refírese a que a relixión non é imposta como un dogma, a cuestión está no imperativo desta. Pero, o ser configura a filosofía desde o punto de vista do deber, a configuración da filosofía permite crear unha plataforma ben estruturada para tomar como punto de partida os fundamentos das filosofías e unilas no que Heller chama "Verdade e ben". A filosofía constrúe o seu mundo. Para a filosofía é verdade só aquilo que cada home coa axuda da súa propia razón pode entender como verdadeiro. A función desta consiste en conducir o home racional mediante a axuda do pensamento racional ás alturas do coñecemento do deber dese ben e esa verdade que ela coñece.
Obra[editar | editar a fonte]
- Estudos sobre a vida cotiá (1970).
- Teoría das necesidades en Marx (1973).
- Hipóteses para unha teoría marxista dos valores (1974).
- As formas da igualdade (1978).
- Instinto, agresividade e carácter.
- Introdución a unha antropoloxía social marxista (1980).
- Teoría da historia (1982).
- Eastern left, Western left (1986).
- Beyond Justice (1987).
- Ética xeral (1988).
- Políticos da posmodernidade (1989).
- Revisión da teoría das necesidades (1996).
Premios[editar | editar a fonte]
- Lessing Award, Hamburg (1981)
- Hannah Arendt, professor of Philosophy, Bremen (1994).
- Széchenyi Award (1995) – Tudományos munkássága elismeréseként.
- Doutor honoris causa, Melbourne, (1996)
- Order of Merit of the Republic of Hungary (Civilian), Grand Cross - Star (2004)
- European Parliament. Italian Section Award (2004)
- Pro Scientia Golden Medal (2005)
- Sonning. Award (2006)
- Hermann Cohen. Award (2007)
- Vig Mónika Award (2007)
- Mazsike Várhegyi György .Award (2007)
- Freeman of Budapest (2008)
- Goethe-Medal (2010)
- Hungarian Socialist Party. Medal for public activity (2011)
- Wallenberg Medal (2014)
- Internationale Willy-Brandt-Preis (2015)[7]
Notas[editar | editar a fonte]
- ↑ 1,0 1,1 Altares, Guillermo (21-7-2019). "Muere la filósofa húngara Ágnes Heller, superviviente del Holocausto". elpais.com (en castelán). Consultado o 23-7-2019.
- ↑ Eixam (2015-10-26). "Lunes sociológicos: Agnes Heller". El Blog de Eixam (en castelán). Consultado o 2019-05-14.
- ↑ "Biografia de Agnes Heller". www.biografiasyvidas.com. Consultado o 2019-05-14.
- ↑ Kiesche, Eberhard; Krizan, Mojmir (1985). "Dictadura sobre las Necesidades. La Escuela de Budapest". Nueva sociedad (80): 41–55. ISSN 0251-3552.
- ↑ 5,0 5,1 "Ágnes Heller | Huellas De Mujeres Geniales" (en castelán). Consultado o 2019-05-14.
- ↑ Ferenc Fehér en Dialnet
- ↑ Comina, Francesco (2015-09-20). "L'INTERVISTA»AGNES HELLER E LA QUESTIONE DEI RIFUGIATI" (en italiano). Arquivado dende o orixinal o 20 de setembro de 2015. Consultado o 20 de setembro de 2015.
fra poco più di un mese la Heller verrà insignita a Berlino del prestigioso Willy Brandt Preis (galego: "En pouco máis dun mes Heller será galardoada co prestixioso Willy Brandt Preis en Berlín.")
Véxase tamén[editar | editar a fonte]
Ligazóns externas[editar | editar a fonte]
- Biografía e pensamento (en castelán)
- https://en.wikipedia.org/wiki/Collegium_Budapest Collegium Budapest] [1]
- "Interview with Ágnes Heller: Post Marxism and the Ethics of Modernity", A Brief History of Radical Philosophy, 2005. 2 de decembro de 2005.
- Heller, Ágnes. "The Three Logics of Modernity and the Double Bind of the Modern Imagination", Collegium Budapest, 2 de decembro de 2005 (pdf file).
- Rick Kuhn, Marxism Overview, 24 de agosto de 2004, 2 de decembro de 2005.
- Mikko Mäntysaari, "Ágnes Heller", 2 de decembro de 2005.
- Michael E. Gardiner (2000), Critiques of Everyday Life, Nova York e Londres: Routledge. ISBN 0-415-11314-8. 2 de decembro de 2005.
- Simon Tormey, "Interviews with Agnes Heller (1998)", 1 de febreiro de 2004. 2 de decembro de 2005.
- Agnes Heller at University of Milan, Italy Arquivado 11 de febreiro de 2012 en Wayback Machine., 7 de maio de 2008.
- Andrea Vestrucci, Interview with Agnes Heller, "On Ethics of Personality", in Secretum 16, 2008
- Beyond justice
- Interview with Ágnes Heller
- Interview with Philosopher's Zone
| Control de autoridades |
|
|---|
