Ízaro

A illa vista desde Mundaca.

Ízaro é unha illa do mar Cantábrico situada na costa de Biscaia, fronte ás localidades de Bermeo e Mundaca a unha distancia de 3 km da primeira e 2,2 km da segunda. A illa ocupa o centro da desembocadura da ría de Mundaca, e atópase flanqueada polos cabos de Ogoño e Matxitxako.

A illa é alargada, de forma triangular, e está orientada en dirección NO-SE. A parte máis alta e ancha da illa é a parte SE. Na súa parte máis ancha, mide uns 150 m, e a súa lonxitude é de 675 m, sendo a súa altura máxima de 44,5 m. A punta do noroeste é denominada "Artxikote". Cara ao nordeste da illa, e separado desta uns 200 m, existe unha roca chamada "Potorro-harri" ou "Harri-ederra". Ao sueste atópase un embarcadoiro natural ou "porto" de Izaro.

Na chaira superior erixiuse un convento franciscano que foi arrasado por Francis Drake no século XVI. Abandonado o convento, do que apenas quedan vestixios, a illa afacía recibir visitas de mozas de acampada, ata que o padroado da Reserva da Biosfera de Urdaibai, da que forma parte, prohibiu tal actividade.

Izaro é unha verdadeira colonia de aves mariñas, sendo a especie máis común a gaivota patiamarela, aínda que tamén aniñan o paíño, as garzotas e os corvos mariños. En épocas anteriores criábanse nela coellos (seguramente levados polos frades do convento), e sábese que no século XIX arrendábase a illa para que pastasen as ovellas.

As súas costas e arredores son zonas de mergullo e pesca véndose no verán gran cantidade de pequenas embarcacións de pesca deportiva con porto en Mundaca, Pedernales e Bermeo.

As xentes do lugar adoitaron especular sobre a orixe da illa; vista desde a praia de Laga, no extremo nororiental da reserva, presenta unha forma similar ao cabo de Ogoño, o que motivou a crenza de que en tempos remotos se desgaxou daquela roca afundíndose no mar. En calquera caso a illa forma parte dunha mesma unidade xeolóxica coa punta de Anzoras, na marxe dereita da ría.

A festividade da Madalena

Sobre a súa titularidade é soada a disputa mantida entre a vila de Bermeo e o elizate de Mundaka. Ambas as localidades mantiveron ao longo da historia varios enfrontamentos acerca dos seus límites territoriais co transfrondo do seu distinto rango, así defendía o elizate de Mundaca os seus dereitos sobre a terra chaira sobre a que Bermeo tiña pretensións. Estas disputas chegaron ata a Xuntas Xenerais que considerou necesario nomear unha comisión para o establecemento dos límites, pero nin así se arranxaron completamente as disputas. Daqueles problemas quedan probas na pertenza de Diminigus a Bermeo e a adscrición da súa igrexa á parroquia de Mundaka.

Quizais de todas aquelas disputas xurdise a lenda da regata de Izaro, da que aínda manteñen algúns autores reservas sobre a súa verdadeira realización. Conta esta que para dilucidar a propiedade da illa, decidiron mundaqueses e bermeanos disputar unha regata baixo a arbitraxe de Elantxobe, aínda que esta última tamén reclamaba a illa, ao parecer cedeu finalmente ás súas pretensións.

A regata debía dar comezo ao amencer, e unha vez celebrada os remeiros da traiña de Bermeo saíron vitoriosos a pesar de perder a un dos seus homes afogado; a tradición mundaquesa conta, con todo, que os bermeanos acenderon fogueiras para que o galo cantase antes, o que lles deu a vantaxe necesaria para gañar a regata.

A regata conmemórase actualmente o 22 de xullo, día de Santa María Magdalena, cunha festa de irmandamento entre Mundaka, Bermeo e Elantxobe. No acto principal da festa, o alcalde de Bermeo que o será ese día tamén de Elantxobe e Mundaka, en presenza dos alcaldes de Mundaka e Elantxobe, lanza unha tella ao mar xunto á costa de Izaro dicindo Honaino heltzen dira Bermeoko Itxuginak (ata aquí chegan as pingueiras de Bermeo), fórmula mediante a cal renóvase anualmente a posesión bermeana da illa, e ascéndese a ela para colocar unha ikurriña, sendo case o único día do ano que a illa recibe visitas.